رژیم حقوقی دریای خزر روی میز مذاکره چه سرنوشتی خواهد یافت؟ سهم ایران از دریای خزر بر مبنای حقوق بین‌الملل و توافقات پیشین چقدر است؟ آیا ابتکار عمل تعیین رژیم حقوقی دریای خزر از دست ایران خارج شده و در دستان روسیه است؟

دریای خزر بزرگترین دریاچه زمین است که طولی بیش از 1200 کیلومتر و میانگین پهنه ای 320 کیلومتری دارد. مساحت خزر 376 هزار کیلومتر مربع است. از کرانه های خزر، 1900 کیلومتر به قزاقستان، 820 کیلومتر به آذربایجان، 675 کیلومتر به ایران و 3220 کیلومتر نیز به روسیه و ترکمنستان تعلق دارد. ذخایر نفت خزر تا کنون بیش از 200 میلیارد بشکه تخمین زده شده است که پس از خلیج فارس و سیبری در رتبه سوم قرار دارد. سرنوشت رژیم حقوقی دریای خزر مهمترین پرسشی است که این روزها که دولتهای حاشیه دریای خزر برای حضور در نشست همسایگان خزر به مسکو سفر کرده اند، افکار جستجوگر و نگران ایرانیها را به خود مشغول نموده است.

گروه سیاسی مشرق- رئیس جمهور محترم دیروز ( 15 بهمن) طی دیدار با رؤسای دانشگاه ها و مدیران پارک های علم و فناوری در کشور نسبت به حمایت ضعیف دانشگاهیان از توافقنامه ژنو انتقاد کرد و با اشاره به نقدهای صورت گرفته از توافقنامه گفت: «چرا یک عده بی سواد که از بخش های خاصی پول می گیرند، باید حرف بزنند اما بزرگان،‌ دانشگاهیان و اساتید ما سکوت کنند؟ چرا وقتی یک اتفاق بین المللی رخ می دهد،‌ اساتید نامه خصوصی به رئیس‌جمهور می نویسند؟ چرا فریاد نمی زنید؟ چرا وارد میدان نمی شوید؟ ما روحیه سقراط ‌وار می خواهیم. کسانی که در مذاکرات ژنو،‌ مذاکره کردند نیز از دانشگاه ها هستند و از اساتید دانشگاه های ما به حساب می آیند».

هر چند این اظهارات رئیس جمهور خود مهر تأییدی است بر حمایت ضعیف دانشگاهیان از روند مذاکرات که بدلیل ماحصلات ضعیف این توافقنامه بوده، اما باید گفت که انتقادات صورت گرفته نیز الزاماً از سوی افراد بی سواد و غیر دانشگاهی صورت نگرفته است. بی تردید، در بین قشر دانشگاهی و تحصیل کرده کشور، قضاوت های متنوع و متفاوتی درباره توافقنامه ژنو وجود دارد؛ با این حال در مجامع علمی هیچ کدام از فرهیختگان، مخالفین خودشان را بی سواد نمی نامند. این مسئله که در مجامع علمی، افراد سعی می کنند با ادله و استدلال و سعه صدر به حرف منتقدین گوش دهند، خود نشان دهنده سطح بالای فرهنگی در این مجامع است.

هنوز درست معلوم نیست که چرا این اظهارات همراه با عصبانیت که منتقدین توافقنامه بی سواد خوانده شدند، گفته شده است اما باید اذعان کرد که اتفاقاً؛ بخشی از انتقادات صورت گرفته به توافقنامه ژنو بدلیل عدم استفاده درست تیم مذاکره کننده از ظرفیت کارشناسی و تجارب متخصصین کشور است. همه به یاد دارند که حتی «صادق خرازی» که از دیپلمات های نزدیک به احزاب اصلاح طلب است نیز به این توافقنامه منتقد بوده است. به نظر می رسد که بخش بزرگی از انتقادات دلسوزانه نسبت به روند مذاکراتی تیم جدید، برآمده از نگرانی هایی است که بدلیل عدم مشورت درست این تیم با دیگر کارشناسان بوجود آمده است.