حدیث سلسله الذهب، حدیثی است كه از حضرت رضا (ع) به هنگام ورود ایشان به نیشابور نقل شده و عده كثیری آن را برای خود نوشته اند. این حدیث با اختلافات ناچیزی مربوط به شرایط و اوضاع و احوال املاء و استملای آن، در منابع كهنی چون تاریخ نیشابور و توحید صدوق، عیون اخبار الرضا، امالی، شیخ مفید، ربیع الابرار زمخشری، التدوین رافعی، فصول المهمه ابن صباغ مالكی، كشف الغمه اربلی و منابع جدیدتر چون كنزالعمال متقی هندی، بحارالانوار مجلسی نقل شده است. در این جا روایتی كه مرحوم حاج شیخ عباس قمی، از چند روایت بحارالانوار پسندیده و در سفینهالبحار آورده است و برابر با نقل كشف الغمه اربلی در بحارالانوار است، از بحار و سفینه نقل و ترجمه می شود: سرور سعید و امام الدنیا عمادالدین محمد بن ابی سعید بن عبدالكریم وزان در محرم سال 596 ق نقل كرد كه صاحب كتاب تاریخ نیشابور در كتابش آورده كه هنگامی كه علی بن موسی الرضا (ع) در سفری كه در همان سفر به فیض شهادت نایل آمد، به نیشابور رسید، در مهدی بر روی یك استر سفید رنگ مایل به خاكستری نشسته بود و نشستنگاه او از نقره خالص بود. در راه بازار امامان حافظ احادیث نبوی یعنی ابوزرعه و محمد بن اسلم طوسی، رحمهما الله به حضور حضرت راه یافتند و گفتند: ای بزرگوار و بزرگ زاده، ای امام و فرزند ائمه، ای سلاله طاهره رضیه، ای خلاصه زاكیه نبویه، به حق پدران مطهر و نیاكان گرامیت، چهره مباركت را به ما بنما و برای ما از پدران و جدت حدیثی به یادگار نقل كن. استر ایستاد، سایبان كنار رفت و چشمان 

این حدیث جزو مشهورترین احادیثی است كه از رسول اكرم (ص) در حق نواده گرامیش حسین بن علی (ع) ، از طریق فریقین نقل شده است. این حدیث را احمد بن حنبل و ترمذی و ابن ماجه از طریق سعید بن راشد از یعلی بن مره نقل كرده و گفته اند كه یك روز حضرت پیامبر (ص) به مهمانی تشریف می بردند، در راه به امام حسین (ع) برخورد كردند كه با جمعی از كودكان سرگرم بازی بود. حضرت (ص) با مهربانی و خوشروئی او را دنبال كردند تا سرانجام در آغوشش گرفتند، بعد یك دست زیر چانه و دست دیگر به پشت سر او گذارده چهره او را بین دو دست بالا برده، بوسیدند و سپس فرمودند: «حسین منی و انا من حسین، احب الله من احب حسینا، حسین سبط من الاسباط»، «حسین از من است و من هم از حسینم، هر كه حسین را دوست بدارد خداوند دوست او باد، حسین فرزندزاده ای است از فرزندزادگان انبیاء». اسباط یعنی فرزند زادگان یعقوب (ع) ، در این صورت معنای حدیث این است كه حسین همانند اسباط (برای ) یعقوب سبط من است 

یكی از دلایل تقدم و افضلیت علی (ع) بر صحابه رسول الله و كافه افراد خلق حدیثی است صحیح و متواتر (الغدیر، 3/219) به نام حدیث طیر (مرغ) كه انس بن مالك صحابی و خدمتكار خالص رسول الله روایت نموده و محدثینی شیعی و سنی آن را از طرق گوناگون، به اسناد معتبر نقل كرده اند. ابو عبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی صاحب صحیح نسائی در خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) (51) متن حدیث طیر را چنین آورده است: «اخبرنا ذكریا بن یحیی قال : اخبرنا مشهر بن عبدالملك عن عیسی بن عمر عن السدی عن انس بن مالك: أن النبی صلی الله علیه و سلم كان عنده طائر فقال: اللهم ائتنی بأحب خلقك الیك یأكل معی من هذا الطیر. فجاء ابوبكر فرده ثم جاء عمر فرده ثم جاء علی فأذن له» یعنی: زكریا بن یحیی از حسن بن حماد از مسهر بن عبدالملك و مسهر از عیسی بن عمر و او از سدی و سدی از انس بن مالك روایت كرده اند كه: «برای پیغمبر (ص) مرغی آورده بودند. آن حضرت فرمود: خدایا. محبوب ترین خلق خود را نزد من بفرست تا از این مرغ بخورد. پس ابوبكر آمد ولی پیامبر او را نپذیرفت، بعد عمر آمد. او را هم نپذیرفت ولی وقتی علی آمد اجازه فرمود داخل شود. 

حدیث علی مع الحق، حق، از نامهای خدا و از صفات او و به معنی درست و واقع و كامل و عدل و به معنی قرآن و اسلام و ملك و مال و شایسته و واجب و لازم و ثابت و راست و نقیض باطل و استواری و بهره و نصیب و مرگ است. همچنین به معنی ایجاد كننده چیزی است به اقتضای حكمت یا چیزی است كه به اقتضای حكمت ایجاد شده است یا اعتقاد به واقعیت و حقیقت امر و یا قول و فعلی است كه بر حسب آن چه واجب است، در وقتی كه واجب است و به اندازه ای كه واجب است صادر شود. این كلمه در اصل لغت مصدر است به معنی در جای خود قرار گرفتن و مطابقت و موافقت (مفردات، راغب، 125؛ قاموس، فیروزآبادی، 429؛ مجمع البحرین، طریحی، 393) . 

علمای اسلام متفقند كه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب (ع) از دیگر صحابه رسول الله (ص) عالمتر و در احكام الهی و تفسیر رموز قرآن و سنت از آنان داناتر و در فقه و قضاء بصیرتر و عادلتر بود. خواص یاران پیغمبر (ص) مثل ام سلمه و عایشه، همسران وی، و سلمان فارسی و انس بن مالك و عمر بن الخطاب و عبدالله بن عباس و معاویه بن ابی سفیان و عبدالله بن مسعود و بریده بن الحصیب و جابر بن عبدالله و عدی بن خاتم و ابو سعید خدری... هر یك ضمن احادیثی این امر را اثبات كرده اند. اما این راز مكتوم مانده است كه وی این همه دانش را در علوم عقلی و نقلی و رزمی كجا و چه وقت از چه كسی آموخته بود تا حدی كه بتواند سخنگو و سفیر و كاتب وحی پیامبر (ص) شود و خطبه ها و اشعار و فتاوی او سرمشق فصحای عرب و راهنمای داوران و داورسان مسلمان گردد. 

حدیث رفع، از احادیث مشهور و حائز اهمیت در بعضی از مباحث اصول فقه. متن حدیث بنا به روایت شیخ صدوق چنین است: «عن ابی عبدالله علیه السلام قال، قال رسول الله صلی الله علیه و آله: رفع عن امتی تسعه: الخطأ و النسیان، و ما اكرهوا علیه، و ما لا یطیقون، و ما لا یعلمون، و ما اضطروا الیه، و الحسد، و الطیره و التفكر فی الوسوسه فی الخلق ما لم ینطق بشفه» (توحید، 353، خصال، 2/417، بحار الانوار، 2/280) . و به روایت شیخ كلینی در كافی، 2/باب ما رفع عن الامه، به سند دیگری آمده: «وضع عن امتی تسع خصال...» كه از نظر معنی ظاهرا با نقل فوق تفاوتی ندارد. ترجمه حدیث چنین است: «امام صادق (ع) فرمود: رسول خدا (ص) فرمودند: نه چیز از امت من برداشته شده است: خطا و فراموشی، و آن چه بر آن وادار شوند و آن چه توان انجامش را ندارند، و آن چه ندانند و آن چه به ناچار تن دهند و حسد و طیره (فال بد) ، و اندیشیدن در وسوسه در آفرینش تا وقتی كه آن را به زبان نیاورند». البته روایات دیگری نیز در این باب وارد شده كه در بعضی فقط چهار چیز و در بعض دیگر سه خصلت یاد گردیده است، كه از جهت روح مطلب و اصل معنی با هم منافاتی ندارند، زیرا كه ممكن است در آنها به اهم اشیا اكتفا شده باشد. در این كه مقصود از رفع و برداشته شدن در این روایات چیست؟ احتمالاتی وجود دارد، علامه مجلسی گفته «شاید مقصود رفع مؤاخذه و عقاب باشد، و هم احتمال می رود نسبت به بعضی اصل آن، و یا تأثیر یا حكم تكلیفی آن باشد». و علمای اصول فقه، در باب برائت، پیرامون این حدیث و هر یك از جملات آن بحثها كرده اند، و آن چه بیشتر محل كلام است همان معنی «رفع» است، زیرا كه اگر بگوییم این وضع به عینه و اصل آنها از این امت برداشته شده اند یعنی این حالات اصلا در این امت وجود ندارند سخنی به گزاف گفته ایم، زیرا كه این حالات در این امت وجود دارند، پس باید دید مقصود از رفع و برداشته شدن چیست؟ و چگونه برداشته شده است؟

رسول الله (ص) بعد از مرگ مادرش آمنه بنت وهب و جدش عبدالمطلب در هشت سالگی به خانه عمش عبدمناف مكنی به ابوطالب منتقل شد و او و همسرش فاطمه بنت اسد مانند پدر و مادری دلسوز از آن حضرت سرپرستی كردند و تا بیست و پنج سالگی و به قولی سی و یا سی و هفت سالگی كه با خدیجه ازدواج كرد و به خانه او رفت با ابوطالب زندگی می كرد. از این رو وقتی علی (ع) متولد شد به چشم فرزند یا برادر كوچك بدو می نگریست و در پرستاری از او با فاطمه كمك می كرد و ساعتهای بسیار در كنار گاهواره اش می نشست یا این كه او را در آغوش می گرفت و به او غذا می داد و برایش آواز لالایی می خواند تا به خواب رود (اعیان الشیعه، 1/335) ؛ سیره ابن هشام، 1/187، حواشی آن،

ائمه اسلام و حافظان حدیث و سیره نویسان و مورخان شیعی و سنی به اسناد معتبر از راویان ثقه آورده اند كه رسول الله (ص) بعد از نزول آیه «و انذر عشیرتك الاقربین و نزدیكترین خویشاوندان خود را هشدار بده». (شعراء، 214) . دعوت ناهاری از حدود چهل تن از اعمام و بنی اعمام در خانه خود (یا در خانه ابو طالب) ترتیب داد و ایشان را به اسلام دعوت كرد و ابلاغ فرمود كه هر یك از شما پیش قدم شود و زودتر از سایرین ایمان آورد و مسلمان شود برادر من و وصی و خلیفه من، و به روایت ابو صادق هلالی، برادر من و وصی من و خلیفه من در امت من و ولی همه مؤمنان بعد از من خواهد بود. تنها كسی كه از آن جمع دعوت رسول خدا (ص) را لبیك گفت امیر المؤمنین علی (ع) بود. پس رسول الله (ص) به او اشارت نمود و فرمود: «این است برادر من و وصی من و خلیفه من بین شما. سخنش را بشنوید و از او اطاعت كنید» (تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، 2/62، كنزل العمال فی سنن الاقوال و الافعال، علی متقی هندی، 6/392) . 

ثقل به دو فتحه هر شی ء نفیس و گران قیمت است كه باید در حفظ آن اهتمام شود. به همین معنی است در حدیث «انی تارك فیكم الثقلین كتاب الله و عترتی» یعنی: همانا من بین شما دو چیز گرانبها را باقی می گذارم. كتاب خدای و عترت خود را (قاموس، فیروز آبادی، 470 و سایر كتب لغت) در حدیثی دیگر آمده است: «ان لكل نبی اهلا و ثقلا و هولاء (یعنی علیا و فاطمه و الحسن و الحسین) أهل بیتی و ثقلی» یعنی: هر پیغمبری را اهلی و كالای نفیس و گرانبهایی است و اینان (علی و فاطمه و حسن و حسین) اهل بیت من و كالای گرانبهای منند. باز در حدیثی روایت شده كه: «من كان له من انبیائه ثقل فعلی و فاطمه و الحسن و الحسین ثقلی» یعنی هر كه را از پیامبرانش كالای گرانبهایی در دست است پس علی و فاطمه و حسن و حسین نیز متاع گرانبهای منند، كه در این دو حدیث نیز ثقل به معنی شی ء نفیس گرانبها است كه باید در حفظ آن اهتمام شود (مجمع البحرین، طریحی، 427) . بعضی هم احتمال داده اند ثقل در این حدیث به معنی شی ء سنگین وزن است. اشاره به آن است كه عمل به قرآن و متابعت اهل بیت وظیفه ای سخت و دشوار است (الصواعق المحرقه، ابن حجر میثمی، 90) .