چه کنیم گناه نکنیم؟

آثار سوء گناه در دنیا و آخرت

شناخت آثار سوء گناه در دنیا و آخرت  باعث می شود انسان از آن دوری کند. انسان تا گناهی را مرتکب نشده، خداوند برای او چیزی نمی نویسد. ولی اندیشه گناه می تواند اثراتی داشته باشد که ائمه (علیهم السلام) به آن اشاره کرده اند. امام صادق (ع) درحدیثی فرموده اند: انَ المومِنَ لَیَنوی الَذنبَ فَیُحرمُ الرِزقَ (1) .

گاهی مومن اندیشه گناه می کند و همین موجب محروم شدن او از روزی می شود. در همین مورد در حدیث دیگری آمده است. حضرت مسیح به پیروان خود می فرمود:"موسی بن عمران به شما دستور داد که زنا نکنید و من به شما امر می کنند که فکر زنا را نیز در خاطر نیاورید چه برسد به این که عمل زنا را انجام دهید،هر کس فکر زنا کند مانند کسی است که در عمارت زیبا و رنگ آمیزی شده اش آتش روشن کند در این صورت دود آتش رنگ خانه را تباه کند، اگر چه خانه نسوزد"(3) 

بنابراین اسلام از اندیشه و فکر گناه هم جلوگیری کرده و این بزرگترین راه مبارزه با گناه است چون در کوزه همان تراود که در اوست. اندیشه گناه خود بزرگترین وسیله تولید گناه است"ز خیر خیر تراوش نماید و زشر شر"

آثار سوء دنیوی گناه به قدری زیاد است که امیر المومنین علی(ع) در دعای کمیل می فرمایند:" اللهم اغفرلی الذنوب التی تهتک العصم..." پروردگارا! بیامرز گناهانی که پرده را بدرد و گناهانی که بدبختی را فرود آورد و بیامرز بر من گناهانی را که مانع اجابت دعا می شود و بلاها را فرود می آورد. با توجه به این فراز دعای کمیل معلوم می شود که گناه سبب ریختن آبرو و دریدن پرده و رسوایی می شود، گناه سبب نزول بلاها و زوال نعمت می شود.

در قرآن کریم خداوند می فرماید:" هر مصیبتی که به شما برسد سبب دستاورد خود شماست و خدا از بسیاری گناهان در می گذرد."(4)

امام صادق(ع) ذیل این آیه فرمودند:"هر نکبت و بلا و حتی سردرد و بیماری برای انسان پیش می آید بر اثر گناهان است و آنچه خداوند گذشت می کند از آنچه مواخذه می کند بیشتر است" (5) و همچنین امام محمد باقر (ع) فرمودند:"بر اثر گناه روزی اندک وفقرحاکم می گردد."(6)
 
گناهانی که انجام می دهیم باعث می شود که بلاهای طبیعی از قبیل سیل و زلزله و خشکسالی زیاد شود. حضرت علی(ع) خشکسالی را نیز بر اثر معصیت می داند و می فرماید هیچ سالی کم باران تر از سال دیگر نیست، ولی خداوند آن را هر جا بخواهد هدایت می کند، زیرا وقتی مردمی به معصیت و گناه روی آوردند، باران سهم آن ها را به جای دیگری می برد.

یکی دیگر از آثار گناه کوتاهی عمر است که امام صادق(ع) در حدیثی بسیار زیبا فرمودند:مَن یموتُ بالذنوب اکثر مِمن یَموتُ با الآجال(7) کسانی که به  گناه می میرند بیش از کسانی هستند که به عمر طبیعی خود از این جهان می روند. 

گناه باعث می شود انسان زودتر از اجل طبیعی خود از دنیا برود. بعضی از گناهان در زندگی معنوی انسان هم آثار زیانباری دارد که این آثار زمینه نگون بختی و شقاوت آدمی را فراهم می کند که او را از بارگاه ملکوتی خداوند ساقط می کند و به مقامی پست تر از جانوران تنزل می دهد.« ثُم رَرَد ناهُ اُسفَلَ سافلین»(8) و در جای دیگر او را به چهارپایان و چه بسا پائین تر از آن تشبیه می کند: ...اِنَّ هم الا کا الانعام بل هم اضلَّ سبیلا»(9) 

حضرت علی(ع) در حدیثی می فرمایند: اشک چشم خشک نمی شود مگر بر اثر سنگ دلی دل ها و دل ها با قساوت نمی شود مرگ بر اثر گناهان بسیار»(10) 

کسانی که غرق گناه می شوند و به عبادت رو می آوردند اگر بدون توبه باشند، آن عبادت اثری ندارد و مانند بنایی است که روی زمین سست بنا شود که با اندک حرکت بادی ویران شود. 

دوری از گناه به قدری مهم است که حضرت علی(ع) در روایتی آن را بر انجام حسنات اولویت داده اند.
اجتنابُ السَّیِیات اولی من اِکتساب الحسنات.(11)

و در حدیث دیگر امام محمد باقر (ع) گناه را باعث سلب ایمان از انسان شمرده اند و فرمودند: کسی که بر خداوند در ارتکاب گناه جرائت پیدا کند، کافر است.(12)

چه کنیم که گناه نکنیم؟ 

نخستین گام در ترک گناه توجه و تفکر در آثارآن است. برای یک انسان عاقل اندکی تفکر در آثار زشت گناهان، چه آثاری معنوی و روحی و چه آثار دنیایی و مادی کافی است تا از آن پرهیز کند.

حضرت علی (ع) در این باره فرمودند: از مردمی که دوری می کنند از غذایی که برایشان ضرر دارد در شگفتم که چرا از گناهان با آن همه زیانش پرهیز نمی کنند.(13) 
.
گام دوم ما برای ترک گناهان ذکر و یاد خداوند متعال است، زیرا اگر ما به حضور خداوند و ملائکه اعتقاد داشته باشیم از انجام کارهای زشت شرم خواهیم داشت و این مانند وقتی است که با حضور معلم و پدر یا مادر کار ناپسند را ترک می کنیم.

حضرت امام خمینی (ره) جمله ای زیبا دارند که می فرمودند: عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید. فهمیدن این جمله که ما در محضر خداوند زندگی می کنیم و خداوند همیشه شاهد و ناظر اعمال ما است در ترک گناهان بسیار موثر خواهد بود.

حضرت علی (ع) فرمودند: یاد خداوند 2 گونه است، یاد او هنگام مصیبت که زیبا و نکوست و نیکوتر از آن یادخداوند هنگام ارتکاب حرام است که او را باز دارد.

چه خوب است انسان قبل از اینکه بخواهد مرتکب گناهی بشود خداوند را یاد کند زیرا با توجه به حدیث امیر المومنین علی(ع) یادخداوند شیطان را طرد می کند.« ذکراللهِ مَطرَةُ الشیطان.(14)

یکی دیگر از گامهایی که انسان باید برای ترک گناه بردارد مظاهر دنیا را که اساس ارتکاب گناه می باشد از دنیا ببرد. لذا اگر انسان علاقه به مظاهر داشته باشد، قهراً باعث می شود آدمی دچار گناه شود.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: حُبّ الدنیا راس کل خطیبة. حضرت رسول (ص) در این حدیث زیبا علاقه و حب دنیا را در راس همه خطاها و گناهان بر شمرند زیرا عامل مهم فرو رفتن انسان در گناهان حب دنیا می باشد.

بنابراین برای اینکه گناه نکنیم باید ریشه عشق و علاقه به دنیا و مظاهر آن را مانند ثروت، مقام و... خشکاند.

عامل چهارم برای ترک گناه، فاصله گرفتن انسان از محیط گناه و همچنین از اشخاصی که گنه کار هستند.

امام صادق (ع) فرمودند : هر گاه در سرزمینی هستی که معصیت می شود از آن جا بیرون شو و جای دیگر برو.(15)

علاوه بر ترک مکان هایی که در آن گناه می شود انسان باید از اشخاص معصیت کار هم فاصله بگیرد. حضرت عیسی راه تقرب جستن به خدا را چنین بیان می کنند: که بوسیله دشمن داشتن اهل معصیت به خدا تقرب جوئید.(16) که این دشمن داشتن باعث می شود که انسان از آنها فاصله بگیرد.

عامل پنجم برای ترک گناه عذاب اخروی است که خداوند برای گناهان ما در نظر گرفته است آنچنان که اگر انسان کمی در این باره تفکر کند دیگر شیرینی گناه برای او از بین می رود. آنچنان که امیر مومنان علی (ع) فرمودند: درد عقوبت و عذاب، شیرینی گناه را تباه می سازد.(17)

در حدیث دیگر حضرت رسول (ص) می فرمایند: وقتی در روز قیامت گناهکار چشمش به گناهانش می افتد به جای اشک ، چرک و خون می گرید. 

                  از قیامت خبری می شنویم              دستی از دور بر اتش داریم

نعمت های خداوند عامل مهم دیگری است که باعث می شود انسان مرتکب گناه نشود زیرا کسی که غرق در نعمت های الهی است،محبت شکر خدا کمترین کاری که می تواند بکند، این است که گناهان را ترک کند.
امام علی(ع) در این باره فرمودند: اگر خداوند بندگان را بر معصیت خود نترسانده و وعده عذاب هم نداده بود باز هم به خاطر سپاسگزاری از نعمت های او واجب بود کسی مرتکب معصیت و نافرمانی او نشود. (18)

امید است که با در نظرگرفتن رضای خداوند و همچمین با دستگیری از اهل بیت «علیهم السلام» که خود عامل مهمی در ترک گناه است، بتوانیم در این ماه پربرکت گناه نکردن را تمرین کنیم و بعد از این ماه هم آن را ترک نکنیم. 

پی نوشت:

1- لغت نامه دهخدا، ماده ذنب ، معارف و معاریف سید مصطفی حسینی دشتی. 
2- بحار الانوار ج73 ص358
3- بحاز الانوار ج14 ص331
4- سوره شوری آیه 3 
5- بجارلانوار ج73ص315
6- بحارالانوار ج73 ص318
7- بحار ج5 ص140
8- سوره تین آیه 5 
9- سوره فرقان آیه 44
10- بحار ج75 ص354
11- غرر الحلیم 
12- آثار الصادقین ج3ص257 
13-بحار ج78ص159 
14- نهج البلاغه خطبه223 
15- آثار الصادقین ج 13ص268 
16- آثارالصادقین ج13 ص268
17- آثار الصادقی ج13ص347
18- بحارج70ص364