اصول همسرداری قرآنی

دنیا در پی الگوسازی و الگو آفرینی است، ولی ما مسلمانان نیاز به الگو سازی نداریم،

 چرا که از بهترین الگوها برخورداریم. ترسیم الگوی خانواده اسلامی ایرانی؛ و قرآن کریم 

بهترین الگو را معرفی و فرموده است:

لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ

وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا (احزاب /21)

 مسلماً برای شما در زندگی، رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آن‌ها که امید به

 رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.

از نظر اسلام بهترین الگو، بلکه الگوی منحصر، کسی است که کامل و بی نقص باشد

 و تجلی احکام  الهی را بتوان در رفتار وی مشاهده کرد. به عبارت دیگر، کسی شایسته

الگو شدن است که تجسم قرآن کریم باشد و همانا این شخصیت بی همتا، 

رسول گرامی اسلام (ص) است.

 او که به فرموده قرآن کریم صاحب خلق عظیم است:

 وَ اِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ (قلم، آیه 4) و تو ای پیامبر، بر قله اخلاق و کرامت قرار داری.

رسول گرامی اسلام و ائمه اطهار، قرآن مجسم هستند. شخصی به نام «سعد بن هشام» 

روایت کرده است: «به دیدار همسر پیامبر رفتم و از اخلاق رسول خدا (ص) پرسیدم او گفت:

 آیا تو قرآن نمی‌خوانی؟ گفتم چرا. گفت: ( اخلاق رسول خدا (ص)، قرآنی است)

نخستین سنگ بنای نهاد مقدس خانواده، با پیوند زن و مرد آغاز می‌شود و در نتیجه، 

اولین مسئولیت نیز از همین پیوند و رابطه شکل می‌گیرد.

 زن و شوهر به محض پیوند مشترک، مسوولیت‌هایی برایشان به وجود می‌آید که اگر 

به درستی عمل کنند، محیط خانواده و در نتیجه اجتماع، یکپارچه لبریز صفا و صمیمیت 

می‌شود و رنگ معنویت می‌گیرد.

مقصود از همسرداری، مفهوم عام آن یعنی زن‌داری و شوهرداری است

                                       اصل آرامش بخشی

یکی از اصول مهم همسرداری در قرآن کریم، اصل آرامش بخشی است. 

اصلی که اساساً علت آفرینش همسر بوده و فلسفه ازدواج نیز دست‌یابی به آن است.

 قرآن کریم رابطه و نقش تکمیلی زن و مرد در چارچوب نهاد خانواده را مایه سکون و آرامش 

طرفین در فضایی آکنده از مودت و مهربانی برمی‌شمارد:

وَمِنْ آَیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً (روم/21)

 و از نشانه‌های او این است که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان

 آرامش یابید و در میانتان مودت و رحمت قرار داد. در این نشانه‌هایی است 

برای گروهی که تفکر می‌کنند.

بعضی از اشخاص می‌پندارند كه آرامش، تنها با آسایش به دست می‌آید،

 به همین دلیل از آرامش خود هزینه می‌کنند تا به آسایش برسند. غافل از اینکه

 گم شده‌ی بشر، آرامش است. هیچ کسی منکر نیاز انسان به آسایش نیست، 

لکن آسایش مقدمه‌ای برای رسیدن به آرامش است. قرآن کریم راه‌های رسیدن به

 آرامش را نشان داده كه از جمله این راه‌ها، یاد خداوند است:

 الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ به ذکرِ اللَّهِ أَلا به ذکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (الرعد/28)

 آن‌ها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن و آرام است.

 آگاه باشید، با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.

مفسران نوشته‌اند، مقصود از اطمینان در آیه‌ی فوق، همان سکون و آرامش است.

(طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 6، ص 249)

عجیب است كه قرآن کریم افزون بر یاد خدا، همسر را نیز آرامش‌بخش نامیده است.

 تعبیر «لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا» در آیه مذکور، مبین همین معنی می‌باشد. همچنین در سوره 

مبارکه اعراف،تعبیر دیگری از آرامش‌بخشی همسر ذکر شده و در آن آمده است: 

هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زوج‌ها لِیَسْکُنَ إِلَیْهَا ... (اعراف/189)

 او خدایی است که همه‌ی شما را از یک فرد آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد،

 تا در کنار او بیاساید.

انسان نیازهای متنوعی دارد که برخی از آن‌ها جسمی و بعضی دیگر روحی است. 

نیاز انسان به امنیت، امید، احترام، محبت و امور جنسی از این جمله‌اند. آرامش نیز

 یکی از مهم‌ترین این نیازها به شمار می‌آید که نقش همسر در تأمین آن‌ها چشم‌گیر

 و بی‌نظیر است. بی‌پاسخ ماندن این نیازها اضطراب، ناامیدی و افسردگی را به دنبال دارد

 که در این خصوص به روایتی اشاره می‌شود. امام علی(ع) درباره حضرت زهرا (س) فرموده‌اند: 

ولقد کنت انظر الی‌ها فتنکشف عنی الهموم والاحزان 

من هرگاه به فاطمه(س) نگاه می‌کردم،  غم و غصه‌هایم زائل می‌گردید.

 (علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج 1، ص 362)

همچنین امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) نقل کرده اند که فرمود: مرد مسلمان بعد از اسلام،

 از هیچ چیز بیش از همسر مسلمانی که وقتی به او نگاه می‌کند شاد شود، بهره نمی‌برد.

 (کلینی، الکافی، ج 5، ص 327)

انسان همواره بی‌قرار و ناآرام است و جز همسو شدن با قطب‌نمای الهی خداوند متعال،

 امکان درک آرامش را نخواهد داشت و خداوند زوجین را آفرید تا مایه آرامش یکدیگر باشند.

اگر زن و شوهر به یکدیگر مهر ورزند، خانه به محیطی امن، آرام و مناسب برای رشد و کمال 

خود و فرزندان تبدیل خواهد شد.

                                              اصل مهرورزی

مهرورزی در روابط میان همسران، یک اصل مهم و یک نیاز ضروری است. مقصود از مهرورزی،

 دوست داشتن و به طور خاص، آشکار سازی دوستی‌ها است. خدای متعال میان زوجین 

محبت ایجاد کرده است. این مطلب در بخش پایانی سوره مبارکه روم ذکر شده است:

وجعل بینکم مودة ورحمة إن فی ذلک لآیات لقوم یتفکرون (روم/21)

 و خداوند میان شما همسران، مودت و رحمت قرار داد. در این نشانه‌هایی است برای گروهی 

که تفکر می‌کنند.

مفسران درباره تفاوت مفهومی دو واژه «مودت» و «رحمت» نوشته‌اند، مودت به معنای 

محبتی است که اثرش در مقام عمل ظاهر باشد و رحمت به معنای نوعی تأثر نفسانی 

است که از مشاهده محرومیتِ محرومی که کمالی را ندارد و محتاج به رفع نقص است،

 در دل پدید می‌آید و صاحب دل را وادار می‌کند تا در مقام عمل برآید و او را از محرومیت 

نجات داده و نقصش را رفع کند. (طباطبایی، المیزان، ج 16، ص 166)

بدین ترتیب می‌توان گفت رحمت، مهر قلبی است و مودت، اثری است که در نتیجه آن 

بر زبان یا رفتار ظاهر می‌شود. با توجه به مفهوم دو واژه یاد شده، مودت و رحمت، مجعول

 خداوند در روابط همسران است. نکته قابل توجه آن است که مطابق آنچه پیش از این ذکر شد،

 فلسفه آفرینش همسر برای انسان، نیل به آرامش است.

روشن است که آرامش در روابط همسران، بدون مودت و رحمت به دست نخواهد آمد. 

به همین  دلیل خدای متعال نعمتش را کامل کرده و مودت و رحمت را نیز ایجاد کرده است.

 بنابراین،  نیازی نیست همسران در ایجاد محبت بکوشند، بلکه آنان باید بیاموزند و بکوشند

 كه این  نعمت خدایی را حفظ نمایند و از هر چیزی كه آن را کم‌رنگ و یا به نفرت تبدیل می‌کند،

اجتناب نمایند.  اگر زن و شوهر به یکدیگر مهر ورزند، خانه به محیطی امن، آرام و مناسب 

برای رشد و کمال  خود و فرزندان تبدیل خواهد شد. همه‌ی دستورهایی که اسلام درباره 

چگونگی صدا کردن یکدیگر،  سلام کردن، پیشواز و بدرقه رفتن، خداحافظی کردن، غذای خوب

 پختن، ایراد نگرفتن از کارهای یکدیگر،  تمیزی و نظافت، زینت و خودآرایی، سپاس و قدردانی 

از یکدیگر، عیب پوشی، تبسم و خوش‌رویی، خوش‌زبانی و مسائل دیگری از این قبیل به ما

 آموخته است، به منظور ایجاد محبت و تحکیم روابط  خانوادگی است.  امام صادق (ع) در 

سخنی زیبا فرموده‌اند:  کوشش در زیاد کردن محبت به همسر، در حقیقت، کوشش برای 

افزودن مراتب ایمانی است حتی تأکید شده است که این محبت را اظهار کنید و بر زبان آورید، 

در این صورت است که  هرگز از یادشان نمی‌رود. (مکارم الاخلاق، ص 50)

به امیداینکه همه همسران در کنار هم به آرامش برسند