حدیث هایی در مورد افراط و تفریط

• حضرت امام علی (علیه السّلام) در یکی از کلمات قصار خود قسمتی از صفات متضاد آدمی را بیان نموده و در پایان سخن لزوم اندازه گیری تمایلات و خطر افراط و تفریط آنها را خطرنشان  فرموده اند: هر کم بودی در اعمال تمایلات برای آدمی زیان آور و هر زیاده روی نسبت به آنها باعث فساد و تباهی است.

منبع: نهج البلاغه ، کلمه ی 105

• حضرت امام علی (علیه السّلام) ضمن وصایای خود به محضر حضرت امام مجتبی(علیه السّلام) فرموده اند: فرزند عزیز در تلاش معاش و انجام عبادات میانه رو و معتدل باش و از زیاده روی پرهیز کن و در حدود طاقت و توانت فعالیت نما تا بتوانی آن را برای همیشه انجام دهی.

منبع: سفینه البحار،ج2،((قصد))ص431

• حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: از افراط  در کار و تلاش بیش از حد بپرهیز و همچنین از سستی و مسامحه کاری اجتناب نما که این هر دو، کلید تمام بدیها و بدبختی ها است، زیرا افراد مسامحه کار انجام وظیفه نمی کنند و حق کار را آن طور که باید ادا نمی نمایند، و افراد زیاده رو، در مرز حق، توقف نمی نمایند و از حدود مصلحت تجاوز می کنند.

منبع: وسائل،کتاب تجارت،ج4،ص105

• حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: زیاده روی در توبیخ، آتش لجاج را مشتعل می سازد.

توضیح بیشتر در مورد حدیث: یعنی افراد بر اثر توبیخ و ملامتهای مکرر نه تنها از کار ناروای خویش دست نمی کشند بلکه به رغم توبیخ کنندگان در روش خود پافشاری می کنند و با اصرار بیشتری به رفتار نادرست خویش ادامه می دهند.

منبع: تحف العقول، ص84

• حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرموده اند: بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی به فرزندان خود افراط می کنند و آنان را بیش از حد مصلحت مورد مهر و محبت خود قرار می دهند.

منبع: تاریخ یعقوبی،3،ص53

• حضرت امام حسن عسکری (علیه السّلام) فرموده اند:جود و سخا اندازه ای دارد که اگر از آن تجاوز کند اسراف می شود، احتیاط و محکم کاری اندازه ای دارد که اگر از حدش فزونتر شد ترس خواهد بود، صرفه جویی و اعتدال در صرف مال اندازه ای دارد که اگر از آن بیشتر شود بخل است و شجاعت و دلیری اندازه ای دارد که اگر از حدش بگذرد تهوّر و بی باکی خواهد بود.

منبع: بحار 17، ص 218

• حضرت امام علی (علیه السّلام) درباره ی قلب آدمی که خلقتی بس عجیب و شگفت آور دارد فرموده اند: در این کانون تمایلات عاطفی، مجموعه ای از خواهش های حکیمانه و تمایلاتی ضدّ آنها گرد آمده است، اگر امیدوار شود تمنّای طمع خوارش می سازد، اگر میل به آز و طمع در ضمیرش جنبش کند خواهش حرص تباهش می نماید، اگر ناامید گردد اندوه و غم او را می کشد، اگر حالت غضب بر وی دست دهد به شدت خشمگین می گردد، اگر خشنود شود خودداری های لازم را فراموش می کند، اگر دچار خوف و هراس شود در جستجوی راه نجات، حیرت زده و مبهوت می گردد، اگر در امنیت و گشایش قرار گیرد غفلت ونادانی آن را از کفش می رباید، اگر به مصیبتی دچار شود بی تابی رسوایش می کند، اگر مالی بدست آورد توانگری به طغیانش  وامیدارد، اگر فقر و تهیدستی آزارش دهد گرفتار بلا می شود، اگر گرسنگی بر او فشار آورد ناتوانی، زمین گیرش می کند، اگر در خوردن زیاده روی کند فشار شکمش ناراحتش می سازد، پس هر کوتاهی و کندروی در تمایلات، برای بشر زیان آوراست، و هر افراط و تندروی نیز مایه ی فساد و تباهی است.

منبع: نهج البلاغه فیض ، ص 1126