شكي نيست كه شرط اوليه موفقيت در هر فعاليتي اهتمام به برقراري نظم در آن است و تا زماني كه فرد كارهاي خود را در چارچوب يك برنامه منظم دنبال نكند به نتيجه مطلوب نخواهد رسید. حفظ قرآن نيز از اين قاعده مستثني نيست و موفقيت و وصول به نقطه كمال در آن، وابسته به وجود نظم و برنامه‌ریزی در مجموعه این امر مقدس است. از آنجا که در حفظ قرآن كار اصلي به عهده حافظه انسان است، برقراري نظم موجب افزايش فوق‌العاده كارايي حافظه خواهد شد. اين سخن را يافته‌هاي روان‌شناسي نيز تأييد مي‌كند. به گفته يكي از روان‌شناسان: «با وجود نظم، حافظه مي‌تواند بدون اشكال حفظ كند و با كمي تلاش مقدار باور نكردني از افكار و وقايع را مجددا يادآوري نمايد؛ اما بدون نظم حافظه توانايي حفظ كردن را از دست مي‌دهد.» [1] تجارب شخصي حافظان نيز مؤيد اين نكته است و حتي مي‌توان ميزان توفيق هر حافظي را به اندازه توجه او به مقوله نظم دانست. اگر بپرسيد: «نظم در كدام مراحل و مباحث حفظ مطرح است؟» پاسخ مي‌دهيم: «در تمامي آنها و از ابتدا تا انتهاي روند حفظ.»
از «مصحف حفظ» آغاز مي‌كنيم. پيشتر هم گفتيم كه حافظ بايد بكوشد از آغاز تا پايان كار حفظ خود، از يك مصحف واحد استفاده كند. زمانهايي كه حافظ در آنها به حفظ جديد مي‌پردازد بايد زمانهاي ثابتي از شبانه‌روز باشد (مثلاً پس از خواب شبانه و در آغاز روز). اوقات مرور او هم بايد حتي الامكان اوقاتي ثابت و مطابق با يك برنامه جامع و كامل باشد و در اين برنامه، زمانهاي ثابتي را براي هر يك از اقسام سه‌گانه مرور (كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت) اختصاص دهد. همچنین مطلوب آن است که حافظ در حد توان در مکان ثابتی کار حفظ و مرور خود را انجام دهد. ميزان محفوظات جديد او هم در هر نوبت بايد مقداري ثابت و مشخص باشد (مثلا نيم‌صفحه يا يك صفحه در روز). به میزانی که در موارد فوق اختلال ایجاد شود، کیفیت کار حفظ نیز افت خواهد کرد. برای نمونه اگر فرد یک روز پس از خواب شبانه دو صفحه حفظ کند و در روز دیگر در میانه روز یا شب به حفظ جدید یک صفحه بپردازد کار خود را دچار اختلال کرده و در نتیجه حفظ و بازیابی بعدی محفوظات را برای حافظه خود مشکل نموده است.
در اين راستا يكي از مهم‌ترين نكاتي كه بايد مورد توجه حافظان قرار گيرد اين است كه از همان آغاز و البته با مشورت با يك يا چند تن از كارشناسان حفظ قرآن، معين كنند كه مي‌خواهند در قالب چه برنامه‌اي به حفظ قرآن اقدام نمايند؛ اولاً آيا خواهان حفظ كل قرآن هستند يا تنها تمايل به حفظ برخي اجزاء و سوره‌هاي خاص دارند؟ در صورت تمايل به حفظ كل قرآن، مي‌خواهند اين كار را در چه بازه زماني انجام دهند: دو سال، سه سال، پنج سال يا بيشتر؟ پاسخ به اين سؤالات در گرو ارزيابي اوليه توانمنديهاي فكري و ذهني فرد است و استاد يا كارشناس حفظ پس از يك يا دو بار مشاوره، برنامه متناسب با فرد را به او ارائه مي‌دهد.
در اينجا به اين نكته مهم اشاره مي‌كنيم كه بازه زماني استاندارد و مورد تأييد عموم كارشناسان براي حفظ كل قرآن دو نيم تا سه سال است. اين سخن به اين معناست كه حفظ قرآن در فاصله زماني كمتر، به جز در مواردي معدود و براي استعدادهاي خاص، توصيه نمي‌شود و به سرانجام مطلوب نيز نخواهد رسيد.
پي نوشت:
[1] . روبرت توكه، چگونه حافظه‌اي برتر داشته باشيم؟؛ ص 181 (به نقل از نجفي، نگاهي تحليلي بر مباني و روشهاي حفظ قرآن كريم، ص 87.)
آموزش حفظ قرآن / خاتمه 
پیشنهادهایی برای برخورد مناسب با همسر
افول قلمرو تحت اشغال داعش در سوریه و عراق/کاهش شدید منابع مالی
آرم لشکر فاطمیون
متن خطبه حضرت زهرا(س) در جمع زنان مدینه