آنچه تاكنون گفتيم بيان نكاتي كلي و اساسي براي علاقمندان به حفظ قرآن كريم بود. بجاست كه پيش از پايان دادن به بحث، يك برنامه عملي ساده را نيز براي اين كار پيشنهاد كنيم. البته تأكيد ميكنيم كه هدف ما صرفاً بيان يك نمونه كوچك است تا راهنمايي براي عزيزان علاقمند به حفظ قرآن باشد و آنان را در برنامهريزي هرچه بهتر و دقيقتر براي اين كار ياري رساند.[1] پيش از بيان اين برنامه، بد نيست بار ديگر به برخي از نكاتي كه در مطالب پيشين گفتيم اشارهاي داشته باشيم:
* گفتيم كه براي آغاز كار حفظ، پيش از هر چيز بايد يك «مصحف حفظ» ـ با توجه به ويژگيهايي كه قبلاً بيان شد ـ تهيه كنيد.
* پيشنهاد ما اين بود كه كار خود را از حفظ جزء سيام (از سورة ناس به سوره نبأ) آغاز كنيد و پس از آن به حفظ قرآن از ابتدا اقدام نماييد.
* در ماههاي اول (دو تا سه ماه اول)، حجم محفوظات جديد شما در هر روز، از «نيمصفحه» تجاوز نكند. سپس اين ميزان را به يك صفحه افزايش دهيد و تا پايان هم به اين روند پايبند باشيد.
* سعي كنيد همواره با يك برنامه معتدل پيش برويد. به اين منظور برنامه حفظ قسمتهاي جديد، تنها در 5 روز هفته انجام گيرد و دو روز ديگر (مثلاً پنجشنبه و جمعه) را به مرور و تثبيت محفوظات پيشين و استراحت و تفريحات سالم اختصاص دهيد.
* نكته مهم ديگر كه به ويژه براي برنامهريزي و زمانبندي حفظ و مرور به شما كمك ميكند اين است كه بدانيد: در اوايل كار حفظ، اختصاص دادن «يك ساعت» در شبانهروز براي حفظ و مرور محفوظات كافي به نظر ميرسد؛ اما به مرور زمان و با افزايش حجم محفوظات، بايد اين زمان را به تدريج افزايش دهيد و در نهايت به 2 ساعت در روز برسانيد. البته توجه داشته باشيد كه اين زمان (مثلاً دو ساعت) نبايد در يك نوبت لحاظ شود؛ بلكه سعي كنيد در چهار زمان نيمساعته كارهاي مربوط به حفظ و مرور روزانه خود را برنامهريزي كنيد.[2]
* به تجربه براي حافظان ثابت شده است كه همه آنها پس از خو گرفتن با حفظ قرآن، ميتوانند به راحتي و با توجه به ديگر مشغلهها و فعاليتهاي روزمره، براي حفظ خود نيز برنامهريزي كنند. بنابراين اگر در ابتدا كمي در اين كار با سختي مواجه شديد نگران نشويد و همواره به عنايات خداوند و كرامت قرآن دلگرم باشيد. اگر در چند ماه اول با سختيهاي حفظ قرآن مدارا كنيد، بيترديد پس از آن به راحتي و در كنار ديگر فعاليتهاي روزمره به كار حفظ و مرور محفوظات نيز خواهيد پرداخت.
![http://falshbaner.persiangig.com/image/nazar/19.gif](http://falshbaner.persiangig.com/image/nazar/19.gif)
حال فرض كنيم شما با توكل بر الطاف خداي مهربان و با توسل به معصومان (عليهم السلام)، عزم خود را جزم كردهايد و ميخواهيد ـ مثلاً ـ از ابتداي تابستان كار حفظ قرآن را شروع كنيد. بنابراين هدف شما در حال حاضر حفظ استوار و متقن جزء سيام قرآن مجيد است. با توجه به اينكه تازه ميخواهيد به حفظ قرآن بپردازيد و قبلاً سابقه انجام آن را نداشتهايد، پيشنهاد ميكنيم نكات فوق را مدنظر داشته باشيد و با توجه به آنها كار خود را شروع كرده و ادامه دهيد. با رعايت نكات فوق شما ميتوانيد در طول حداكثر سه ماه، جزء سيام را با كيفيتي مطلوب حفظ و ارائه كنيد. [3] شما ميتوانيد از برنامه پيشنهادي زير براي ماه اول فعاليت خود استفاده نماييد:
ماه |
هفته |
روز |
حفظ جديد |
مرور ميانمدت |
مرور بلندمدت |
|||
اول |
اول |
ش |
ناس ـ فلق ـ توحيد |
----- |
----- |
|||
ي |
مسد ـ نصر |
محفوظات روز قبل |
----- |
|||||
د |
كافرون ـ كوثر |
محفوظات دو روز قبل |
----- |
|||||
س |
ماعون ـ قريش |
محفوظات سه روز قبل |
----- |
|||||
چ |
فيل ـ همزه |
محفوظات چهار روز قبل |
----- |
|||||
پ |
----- |
تثبيت محفوظات هفته |
||||||
ج |
----- |
|||||||
دوم |
ش |
عصر ـ تكاثر |
محفوظات يك هفته اخير |
محفوظات هفته اول |
||||
ي |
قارعه |
// |
// |
|||||
د |
عاديات |
// |
// |
|||||
س |
زلزال |
// |
// |
|||||
چ |
بينه (1ـ5) |
// |
// |
|||||
پ |
----- |
تثبيت محفوظات هفته |
||||||
ج |
----- |
مرور همه محفوظات |
||||||
سوم |
ش |
بينه (5 تا آخر) |
محفوظات يك هفته اخير |
محفوظات دو هفته اول |
||||
ي |
قدر ـ تين |
// |
// |
|||||
د |
علق |
// |
// |
|||||
س |
انشراح ـ ضحي |
// |
// |
|||||
چ |
ليل |
// |
// |
|||||
پ |
----- |
تثبيت محفوظات هفته |
||||||
ج |
----- |
مرور همه محفوظات |
||||||
چهارم |
ش |
شمس |
محفوظات يك هفته اخير |
محفوظات سه هفته اول |
||||
ي |
بلد (1 تا 10) |
// |
// |
|||||
د |
بلد (11 تا آخر) |
// |
// |
|||||
س |
فجر (1 تا 16) |
// |
// |
|||||
چ |
فجر (17 تا آخر) |
// |
// |
|||||
پ |
----- |
تثبيت محفوظات هفته |
||||||
ج |
----- |
مرور همه محفوظات (نيمجزء دوم جزء سي) |
||||||
در ضميمه (1) جدول حفظ جزء سيام به طور كامل آمده است.
يادآوري نكات مربوط به مرور محفوظات
پيشتر گفتيم كه مرور محفوظات بايد در سه مرحله انجام گيرد: در كوتاهمدت، ميانمدت و بلندمدت. «مرور در كوتاهمدت» مربوط به روزهايي است كه شما قسمت جديدي را حفظ ميكنيد.[4] چنانچه قبلاً هم گفتهايم، لازم است قسمتهايي را كه جديداً حفظ ميكنيد در همان روز، بين 10 تا 20 بار تكرار كنيد. اين ميزان تكرار براي يك مقطع «نيمصفحهاي» ـ البته در ماههاي اول كار ـ حداكثر يك ساعت زمان ميبرد. البته با گذشت زمان و انس گرفتن شما با حفظ قرآن، اين زمان كاهش خواهد يافت. شما ميتوانيد نيمي از اين تكرار را در ميانه روز و نيم ديگر را هنگام شب انجام دهيد.
«مرور در ميانمدت» به اين معناست كه شما محفوظات هفته اخير خود را در روزهاي بعد، حداقل يك بار تكرار كنيد. انجام اين كار زمان چنداني نياز ندارد [5] و بهتر است پيش از حفظ جديد (يعني در ابتداي روز) انجام شود.
«مرور در بلندمدت» هم مربوط به مرور دورهاي محفوظات است و برنامهريزي آن به حجم محفوظات حافظان بستگي دارد. براي مثال، حافظان 5 جزء و كمتر، در هفته بايد يك بار كل محفوظات خود را دوره كنند؛ حافظان 10 جزء هر روز نياز به مرور يك جزء از محفوظات گذشته خود دارند؛ اين ميزان براي حافظان 20 جزء، دو جزء در روز پيشنهاد ميشود. حافظان كل هم ـ مشروط به عملي كردن برنامه تثبيت كلي محفوظات پس از اتمام حفظ كل قرآن ـ ميتوانند به مرور روزانه يك جزء بسنده كنند.
ميتوانيد در صورت تمايل از زمانبندي زير، براي حفظ و مرور روزانه خود استفاده كنيد: [6]
نيمساعت در آغاز روز: مرور در ميانمدت + حفظ مقطع جديد
نيمساعت در ميانه روز: مرور در كوتاهمدت
نيمساعت در آغاز شب: (باقيمانده) مرور در كوتاهمدت + (بخشي از) مرور در بلندمدت
نيمساعت در پايان شب: مرور در بلندمدت
پي نوشت:
[1] . لازم به ذكر است كه اين برنامه به طور خاص براي كساني كه امكان شركت در كلاسها و جلسات حفظ قرآن و بهرهمندي از توصيههاي اساتيد و معلمان حفظ را ندارند پيشنهاد ميشود. در صورت امكان شركت در كلاسهاي حفظ، اين توصيهها و برنامهها از سوي اساتيد و معلمان محترم به علاقمندان ارائه خواهد شد.
[2] . براي مثال، در آغاز روز نيمساعت را به حفظ مقطع جديد (و در صورت امكان مرور صفحاتي كه اخيراً حفظ كردهايد) اختصاص دهيد، پس از آن نيمساعت در ميانه روز (قبل يا بعد از نماز ظهر و عصر)، نيمساعت در اوايل شب (قبل يا بعد از نماز مغرب و عشاء) و نيمساعت پيش از خواب شبانه به مرور مقطعي كه تازه حفظ كردهايد و نيز محفوظات گذشته بپردازيد.
[3] . تصور نكنيد كه سه ماه زمان زيادي براي حفظ يك جزء است. باز هم تكرار ميكنيم كه در حفظ قرآن «كيفيت» حرف اول و آخر را ميزند. حفظ كردن حجم زيادي از قرآن در مدتزماني اندك ممكن، اما كمفايده است و ميتواند پس از گذشت چند ماه موجب دلسردي شما شود (اتفاقي ناخوشايندي كه براي بسياري از مشتاقان حفظ قرآن افتاده است). ضمناً توجه داشته باشيد كه شما پس از اين سه ماه برنامه خود را تغيير ميدهيد و خواهيد توانست به راحتي «يك صفحه» در روز حفظ كنيد و به اين ترتيب شما در هر ماه يك جزء را حفظ خواهيد كرد. اما توصيه ميكنيم در گامهاي اول از عجله پرهيز كنيد.
[4] . از اينرو در روزهايي كه برنامهاي براي حفظ قسمتهاي جديد نداريد (در برنامه ما روزهاي پنجشنبه و جمعه) اين قسم مرور هم مطرح نميشود.
[5] . بين 10 تا 15 دقيقه.
[6] . مجدداً يادآور ميشويم كه اين برنامه صرفاً يك پيشنهاد و به منزله ارائه يك نمونه است. شما ميتوانيد به تناسب اوقات فراغت و فعاليتهاي ديگر زمانبندي دلخواه خود را تنظيم كنيد.