آموزش حفظ قرآن درس هفتم: تثبيت محفوظات

الف) تثبيت محفوظات

تثبيت محفوظات به چه معناست و تفاوت آن با مرور [1] چيست؟ «تثبيت» در حفظ قرآن به معناي استحكام نهايي و توأم با اطمينان محفوظات است. حافظ برای رسیدن به این نقطه، با عمل کردن به برنامه‌ای خاص و متناسب با تواناییهای خود، از آمادگي كاملي جهت ارائه محفوظات برخوردار مي‌شود و خاطر خود را از بابت فراموش نكردن آنها آسوده مي‌كند. برنامه تثبيت با تعريف فوق را مي‌توان مقوله‌اي جدا از مرور و تكرار محفوظات دانست.[2] مرور و تكرار ـ چنانچه در درس پنجم گفتيم ـ مقوله‌اي است كه حافظ تا پايان عمر خود با آن درگير است، اما مقوله تثبيت امري موقت است كه حافظ ـ طبق توضيحي كه در ادامه خواهيم داد ـ در مدت‌زماني محدود به آن مي‌پردازد.

اقسام تثبيت

تثبيت محفوظات با تعریف فوق را می‌توان دو گونه دانست: تثبيت جزئي و تثبيت كلي.

1. تثبيت جزئي: اين نوع تثبيت پس از حفظ هر جزء عملي مي‌شود؛ به اين ترتيب كه حافظ ـ مثلاً ـ با اتمام حفظ جزء اول، در يك بازه زماني حداكثر يك ‌هفته‌اي، به تثبيت همان جزء می‌پردازد و پس از آن حفظ جزء دوم را شروع می‌كند. در اين يك هفته لازم است حافظ در هر روز بین یک تا سه بار، جزئي را كه به‌تازگي حفظ كرده مرور نمايد. به اين ترتيب و پس از يك هفته، حافظ به خوبي بر جزء اول مسلط مي‌شود و با خيال آسوده به حفظ جزء دوم مي‌پردازد.

[1] مقصود ما در اينجا «مرور در بلند مدت» است.

[2] . لازم به ذكر است كه در نگاه برخي از مدرسان حفظ قرآن، تثبيت محفوظات با آنچه در بالا گفتيم اندكي متفاوت است (هرچند ماهيت و نتيجه هر دو تعريف يكسان مي‌باشد). از نظر اين عده تثبيت محفوظات مرحله‌اي جدا از مرحله مرور نيست و در حقيقت، در همان مرحله مرور «تثبيت» نيز تحقق مي‌يابد. به بيان ديگر، پس از حفظ يك مقطع جديد، اگر مرور و تكرار آنها طبق برنامه و به مقدار كافي اتفاق بيفتد، آن مقطع «تثبيت» مي‌شود. اما تعريف فوق از تثبيت محفوظات را مي‌توان مرحله‌اي مجزا و كمي متفاوت از مرور دانست كه براي رسيدن به كيفيتي مطلوب در حفظ قرآن بايد مدنظر حافظ قرار گيرد (همچنانكه بررسي و مطالعه تجربيات بسياري از حافظان موفق نيز اين گفته را تأييد مي‌كند).